زانوی ضربدری عارضه‌ای است که در آن ران‌ها به سمت داخل زاویه پیدا می‌کنند و زانوها با یکدیگر تماس می‌یابند در حالی که قوزک‌ها از هم فاصله دارند. این عارضه در بسیاری از کودکانی که زمینه ی ارثی ندارند گذراست و تا سه سالگی برطرف میگردد. اما در افرادی که زمینه ی وراثتی و یا بیماری های متابولیک استخوانی دارند باقی میماند و با گذر زمان امکان پیشرفت این عارضه نیز وجود دارد. مکانیزم راه رفتن در افراد مبتلا به این عارضه یک حرکت دورانیست تا از برخورد پا هنگام راه رفتن با پای تکیه گاه جلوگیری شود.
در اینجا، نه تنها مکانیک راه رفتن به هم می‌خورد، بلکه به دلیل وجود بدشکلی زاویه‌ای قابل توجهی که رخ داده است، درد پشت و میانه زانو نیز در میان مبتلایان به این عارضه ایجاد می شود. این علائم، نشان می‌دهند این انحراف فشارهای اسیب زایی به زانو و عضلات متصل به زانو وارد میکند.
نحوی ارزیابی زانوی ضربدری
برای این کار فاصله بین دو قوزک داخلی پاها (فاصله اینترمالئولار) اندازه‌گیری میشود. در یک سالگی، بین دو زانو تقریباً فاصله‌ای وجود ندارد، در حالی که فاصله بین دو قوزک داخلی تقریباً 2 سانتی‌متر است. تا سن 3 تا 4 سالگی اندازه آن به حدود 4 سانتی‌متر می‌رسد، البته اندازه آن تا زمان بلوغ کمی کمتر میشود. همچنین گاهی اوقات از تمام اندام تحتانی عکس رادیولوژی گرفته شده و زاویه ایجاد شده بین استخوان ران و استخوان ساق ارزیابی میشود. در زمان تولد، این زاویه به حدی است که باعث میشود پاها ظاهری پرانتزی داشته باشند.
با رسیدن به حدود 2 سالگی، این زاویه تقریباً به حد خنثی (یعنی صفر درجه) نزدیک میشود. کمتر از 8 سانتی‌متر فاصله میان دو قوزک داخلی کودکان 2 تا 11 را می‌توان طبیعی محسوب کرد.
راهها و روشهای درمان زانوی ضربدری
درمان پای ضربدری در سنین پایینتر با روشهای غیر جراحی امکان پذیر میباشد اما با بالا رفتن سن احتمال پاسخ به درمان غیر جراحی به مرور زمان کاهش می یابد. لازم است والدین با مشاهده ی علایم زانوی ضربدری در کمترین زمان برای درمان اقدام نمایند ارتوتیست با انجام اسکن کف پا و سنجش نحوه ی توزیع فشار در کف پای فرد کفی طبی و زانوبند طبی مخصوص فرد را طراحی میکند.
در ادامه در مورد نحوه ی تاثیر کفی طبی و زانوبند طبی توضیح میدهیم.
کفی طبی: در افراد دارای این ناهنجاری با انجام اسکن کف پا نحوی توزیع فشار در پای فرد سنجیده میشود وکفی طبی متناسب با ناهنجاری های پای فردطراحی و ساخته میشود. در کفی طبی مخصوص فرد قوه ای طراحی میشود که نحوه ی توزیع فشار داخل مفاصل فرد را به حالت نرمال بازمیگرداند و پای فرد را در راستای مناسب قرار میدهد. این قوه میتواند در زیره ی کفش طبی ، صندل طبی و یا کفی طبی طراحی شود.
زانو بند: برای بازیابی راستای نرمال زانو استفاده از زانوبند مخصوص فرد توصیه میشود. استفاده از این زانوبند خصوصا در افراد دارای زمینه وراثتی مناسب است.وظیفه این زانوبند ایجاد یک نیرو در زانو در جهت قرار گرفتن زانو در راستای اصلی است و گاهی نیاز است روی قالب پای فرد ساخته شود.